گام اول خروج از انحراف سیاستی؛ شرط چهارم تحویل مسکن

دنیای اقتصاد : متولی «مسکن حمایتی» در دولت برای دور جدید تامین واحد مسکونی مشمولان، شرط چهارم به شروط ۳گانه قبلی اضافه می‌کند. این اقدام در پی «انحرافات سال‌های گذشته» در روند شناسایی نیازمندان واقعی در دستور کار قرار گرفته است. براساس روش جدید، خانوار مشمول مسکن‌حمایتی علاوه بر «متاهل بودن یا تعهد به ازدواج در زمان دریافت حمایت»، «نداشتن مسکن ملکی» و همچنین «عدم دریافت مسکن دولتی در گذشته (فرم جیم سبزرنگ)»، باید جزو سه دهک اول درآمدی نیز باشد. این شرط آخر از طریق داده‌های پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان که به سامانه ثبت‌نام مسکن حمایتی متصل شده است، مورد پایش قرار می‌گیرد. سطح درآمد سالانه، تعداد و نوع خودرو و همچنین سفر خارجی از جمله داده‌های کلیدی در این پایگاه برای تشخیص طبقات درآمدی خانوارها است. مدل جدید اگرچه از ورود ثروتمندان به صف مسکن محرومان جلوگیری می‌کند، اما کامل نیست.
گام اول خروج از انحراف سیاستی؛ شرط چهارم تحویل مسکن
راضیه احقاقی: سرمایه قابل‌توجهی طی سال‌های گذشته صرف ساخت مسکن حمایتی در کشور شده؛ با وجود این همچنان بخش قابل‌توجهی از محرومان در کشور در فقر مسکن قرار دارند و از طرح‌های مسکن حمایتی بی‌نصیب مانده‌اند. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از هر 100 مسکن حمایتی ساخته‌شده در سال‌های 85 تا 95 تنها 23 واحد به تصرف مالکان درآمد و مابقی جنبه سرمایه‌گذاری برای متقاضیان را داشت؛ این موضوع انحرافی جدی در سیاست‌های مسکن حمایتی بود.

بررسی‌های جدید حاکی از آن است که حدود 40درصد ثبت‌نام‌کنندگان در طرح مسکن حمایتی در دولت سیزدهم نیز در 3گروه بالای درآمدی قرار داشته‌اند و به این ترتیب بودجه محدود دولت صرف ساخت خانه کم‎‌هزینه برای ثروتمندان شده است. در این شرایط وزارت راه و شهرسازی با اتصال سامانه ثبت‌نام مسکن ملی به پایگاه رفاه ایرانیان درصدد برآمده است تا از این پس متقاضیان مسکن ملی را براساس نیازمندترین و محروم‌ترین اقشار جامعه شناسایی کند. چنین شناسایی دقیقی اولین گام برای تعریف حمایتی موثر از افرادی است که در گروه فقرای مسکن قرار دارند. درواقع دولت و سیاستگذاران حوزه مسکن با دستیابی به داده‌های درآمدی افراد می‌توانند حمایت‌های مشخص و حساب‌شده‌ای را برای گروه‌ها و دهک‌های مختلف درآمدی تعریف و تنظیم کنند و از ارائه یک نسخه واحد برای تمامی گروه‌ها اجتناب کنند.

دولت سیزدهم با وعده ساخت سالانه یک‌میلیون مسکن حمایتی برای محرومان کار خود را آغاز کرد؛ وعده‌ای که کارشناسان نسبت به چگونگی اجرای آن انتقادات جدی داشتند. به هر ترتیب اصرار دولت بر اجرای این طرح بدون در نظر گرفتن پیشنهادها و انتقادهای کارشناسان باعث شد تا ثبت‌نام و پایش متقاضیان طرح مسکن ملی در این دولت اجرایی شود. در طول دوره فعالیت دولت سیزدهم حدود 6میلیون تقاضا برای نهضت ملی مسکن به ثبت رسید که با توجه به پایش‌های انجام‌شده یک‌میلیون و 800هزار نفر مشمول نهایی این طرح شدند و امکان ثبت‌نام قطعی را پیدا کردند. مطابق نامه‌نگاری‌های انجام‌شده حدود یک‌میلیون نفر (959هزار و 723واحد مسکونی) از متقاضیان مشمول طرح مسکن ملی واریز اولیه وجه خود را انجام داده و درواقع توانستند ثبت‌نام اولیه خود را قطعی کنند.

پایش طرح مسکن ملی در دولت پیشین براساس سه معیار تاهل، نداشتن ملک (براساس اسناد رسمی یا عادی قابل رهگیری) و عدم استفاده از تسهیلات خرید مسکن یا دریافت زمین حمایتی (مسکن مهر، دریافت زمین و…) انجام شد. با وجود این بررسی دقیق مشمولان طرح مسکن حمایتی توسط دولت جدید حاکی از آن است که سه شرط مورد بررسی لزوما، تضمین‌کننده محرومان واقعی برای دریافت خانه در طرح نهضت ملی مسکن نبوده است. «دنیای اقتصاد» در گزارشی با عنوان «حقایق ضدحمایتی مسکن حمایتی» که در روز هشتم دی‌ماه امسال منتشر کرد، بر این نکته تاکید داشت که حدود 40درصد مشمولان دریافت مسکن حمایتی که ثبت‌نام آنها تکمیل شده، در دهک‌های 8 تا 10درآمدی قرار دارند؛ اما از آنجا که این افراد خانه‌ای به اسم خود ندارند، مشمول تکمیل ثبت‌نام در این طرح شده‌اند. به این ترتیب همان‌گونه که کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند تسهیلات عظیم درنظرگرفته‌شده در طرح مسکن ملی لزوما به گروه هدف نرسیده است.